Spotlight Effect – Sahne Işığı Etkisi Nedir?
Daha önce bir odaya girdiğinizde tüm gözlerin size çevrildiği hissettiniz mi? Veya koskoca bir sınav salonunda herkesin mide gurultularınızı duyduğunu düşünüp fetüs pozisyonuna geçiş yaptınız mı?
Emin olun ki sizi kimse siz kadar fark etmiyor…
Yazıyı okumaya üşenirseniz, içeriğin animasyonunu da izleyebilirsiniz.
Spotlight Effect 1999 yılında Thomas Gilovich tarafından ortaya atılmış bir kavramdır.
Spotlight Effect (Sahne Işığı Etkisi), görünüşümüzü veya hareketlerimizi, diğer insanların ne kadar fark ettiklerini tahmin etme eğilimini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Çok komplike geldi dimi cümle, hadi örneklere geçelim.
Spotlight Effect Örnekleri
Bir davete katılacaksınız ve ne yazık ki evde elbisenizi giydikten sonra dişinizi fırçalarken bir parça diş macunu elbiseniz ile tokalaşıyor. Ufacık bir iz kalıyor sadece, fakat davet boyunca insanların bu izi fark edip elbisenize baktığını düşünüyorsunuz. Aslında bakarsanız elbisenizdeki ufak lekeyi ne birisi fark ediyor ne de umursuyor.
Spotlight Effect sayesinde durumu abartıyoruz o kadar. Hepimiz kendi evrenimizin merkezinde yaşıyoruz, bütün varlığımız da kendi bakış açımız ve tecrübelerimize dayalı. Bu tecrübelerden yola çıkarak da etrafımızdaki insanları değerlendirebiliyoruz. Fakat sizin de bildiğiniz gibi davetteki insanların üzerimizdeki leke ile ilgili hiçbir bilgileri yok. Aslında onlar da kendi evrenlerinin merkezlerinde ve odaklandıkları şeyler bizim düşündüklerimizden çok farklı.
Bu durumun çok farklı alt kırılımları da mevcut. Önemli bir sır sakladığınızda yaşadığınız stresi düşünün. Karşılaştığımız insanların bu sır hakkında hiçbir fikirleri yok ama bu sırrı bilmenin verdiği iç tecrübeden yola çıktığımız için olayı kafamızda büyütüyoruz.
Sabahleyin geceden kalma dağınık saçlarla işe gidiyorsunuz, her koridorda kaç kişinin fark ettiği üzerine tahminler yapıyorsunuz. Emin olun düşündüğünüzün yarısı bile değil. Ardından iki kişinin fısıldaştığını duyuyorsunuz.
Saçımı mı konuşuyorlar acaba?
Bu noktada da başka bir bilişsel önyargı olan Confirmation Bias devreye giriyor. Sonuç olarak kimsenin umursamadığı ufacık bir ayrıntı yüzünden kafanızda kurgular yaratıp bütün günü stres içinde geçiriyorsunuz.
Sahne Işığı Etkisi‘nin varlığını öğrenmiş olmanız umarım toplum içinde aptal bir hareket yaptığınızda veya utanacak bir durum yaşadığınızda aslında o kadar da dikkat çekmeyeceğinizi kanıtlayıp olası gerginliğinizi biraz olsun azaltmıştır.
Herkes kendi evreninin merkezinde yaşar.
İlgili İçerik: Bilişsel Önyargılar Rehberi
İlgili Kategori: Davranışsal İktisat
Usanmadan yapılan hatalar, çıkarılan onlarca ders ve bu süreçte gelişen bakış açılarım. İşte size Yirmilerim…
Beni 3 dakikada tanımak için linke tıkla!
Aşağıdaki sosyal medya hesaplarımdan da maceralarımı takip edebilirsin 🙂
