Kıl Payı Iskalama Etkisi – Near Miss Effect
Ucundan kaçırdığınız veya kıl payı ıskaladığınız şeyler konusundaki bakış açınız nedir?
Böyle bir durumda “neredeyse oluyordu” deyip tekrar deneme konusunda motivasyonunuz mu yükselir yoksa “ah be kaçırdım” deyip denemeyi bırakır mısınız?
Bu soruya vereceğiniz cevaba göre size iyi veya kötü haberlerim var.
Near Miss Effect, benim çevirim ile Kıl Payı Iskalama Etkisi, kumar gibi bağımlılıkları olan kişilerin beyinlerinin, kazanmayı kıl payı ıskalama durumda, diğer insanlara göre farklı şekilde tepki verdiğini öne sürer.
Kısacası herkes lotoyu bir numara ile kaçırınca aynı tepkiyi vermiyor.
2010 yılında bilişsel sinirbilimci Reza Habib, ağır kumar alışkanlığı olan bir grup ile kumar ile ilgisi olmayan bir grubu bir araya getirip MRI cihazı eşiliğinde bir deney uygulamış. Bu deneyde de kişilere bir slot makinesi ile rastgele olarak kazanma, kaybetme ve kıl payı kaybetme gibi 3 olasılık izlettirilmiş. Kıl payı kaybetmek ise çıkan 3 resimden ilk ikisinin eşleşmesi ve üçüncünün ise son anda tek tık ile ıskalaması anlamına geliyor.
Katılımcılar sonuçlar çerçevesinde para kazanıp kaybetmemelerine rağmen, her kazandıkları turun ardından beyinlerinde ödülü sembolize eden bölgelerde aktivite gözlemlenmiş. Elbette kumarbazların beyinlerindeki tepkiler diğer normal insanlara göre daha şiddetli bir şekilde cihaza yansımış. Deneyi ilginç kılan şey ise, kıl payı ıskalama durumlarında normal insanlarda bir tepki oluşmaz iken, kumarbazların beyninin kazandıkları durumdaki tepkinin aynısını vermesi olmuş.
Normal insanlar kıl payı ıskaladıklarında kaybettiklerini kabul ederken, kumarbazların beyni tam tersi şekilde onlara kazandıklarına dair ödül sinyalleri yolluyormuş. Bu durum ise elbette kumar ile ilgisi olmayan insanların kumar araçlarını kolayca bırakabilmelerine, kumarbazların ise kaybetmelerine rağmen artan bir istek ile oynamaya devam etmelerine neden oluyor.
Peki böyle bir zayıflığımız varsa bunu bize karşı kullanan kişiler mevcut mu?
Elbette mevcut! Dünyaya hoşgeldiniz…
Slot makinelerinin zaten birçoğu sıkça kıl payı ıskalamaya ayarlanmış durumda. Hatırlıyorum da ufakken oynadığım Pokemon Gameboy oyunundaki kumarhanede bile her seferinde ucundan kaçırıp çıldırıyordum. Elbette oyunda “save etmek” gibi bir şansım vardı ama gerçek hayatta böyle bir durum söz konusu değil.
Kazı kazanlara ne demeli, tepeden kazırken kısa sürede iki rakamı eşleyebilirsiniz fakat tamamını kazandığınızda o üçüncü rakam asla gelmez.
Ah be ucundan kaçırdık!
Kıl payı ıskalamaya beynimizin böyle bir tepki vermesinin nedeni ise aslında bizi öğrenmeye teşvik etmektir. Kaleye uzak mesafeden şut çektiğinizi hayal edin ve kıl payı ıskalıyorsunuz. Bu isabete ulaşabiliyorsanız demek ki bazı şeyleri doğru yapıyorsunuz demektir. Teknik açısından kendinizi geliştirmişsiniz ve böyle devam ederseniz muhakkak biraz tekrar ardından topu kaleye sokabilirsiniz. İşte beyin de bu tarz yetenek gerektiren şeylerde doğru yolda ilerlediğimiz ve hedefimize yaklaştığımız konusunda kıl payı ıskalama durumlarında bizi ödül sinyalleri ile teşvik eder.
Fakat slot makinesi ve kazı kazan gibi, yeteneğimizden bağımsız, olasılıkların ise sabit olduğu ve birileri tarafından belirlendiği bir durumda beynimiz bize ne yazık ki yanlış motivasyon sinyalleri yollayabiliyor.
Bundan sonra şans oyunu veya yetenekten bağımsız bir kumar oynarken, “ah be az kalmıştı” gibi bir cümle kurarsanız, size tavsiyem oyunu bırakıp oradan bir an önce uzaklaşmanız.
Bu tarz psikolojik ön yargıları merak ediyorsan Davranışsal İktisat kategorisi tam sana göre…
Usanmadan yapılan hatalar, çıkarılan onlarca ders ve bu süreçte gelişen bakış açılarım. İşte size Yirmilerim…
Beni 3 dakikada tanımak için linke tıkla!
Aşağıdaki sosyal medya hesaplarımdan da maceralarımı takip edebilirsin 🙂
